"Julio César", a crítica

Non sorprende que sexa a peza da Compañía do Chapitó quen leve este ano o premio do público da Mostra de Cangas, e iso que este ano as votacións habían estar moi axustadas despois de tanta calidade e diversidade tanto no programa de sala coma nos espazos alternativos. Ben sei que non é comparable, nen sería xusto, incluír a capacidade de público que pode albergar e os medios técnicos dispoñibles na sala de exposición coa caixa do auditorio Xosé Manuel Pazos, mais tamén, sen dúbida, sei que alí se desenvolveron escenas que serán protagonistas dos auditorios máis solemnes do país. Que foron antesala do gran aplauso.

Porén, as normas son como son, e as votacións realízanse sobre o que se observou na sala teatro do auditorio. Non creo que fose doado escoller, Las Niñas de Cádiz abriron unha Mostra cunha clara declaración de intencións que sentaba as bases dun exercicio teatral limpo, estudado e mordente no humor. Pouco deixaron respirar os designios de María Armesto como directora artística do evento até chegar a La Zaranda, Teatro Kamikaze, Inda Pereda ou Chévere (quen escribe desta volta non foi quen de chegar á incorporación de Pepa Barreino n’As gardiás ou o nó do tecelán de Teatro de Ningures, polo que non opina), pero Chapitó foi quen de facer divertida a historia e facernos pensar sobre as referencias que temos daqueles tempos pasados. Ao igual que moitas persoas ao saír das Fillas Bravas falaban “daquel espectáculo das velliñas coas pandeiretas” sen reflexionar que, alén da revolución que supón ese espectáculo desde a creación da sororidade e a reivindicación do saber popular das mulleres, as velliñas, non son tal, nons on velliñas, nin tan sequera vellas; houbo quen abandonou as butacas despois de Julio César falando do esperpenticamente caricaturesto que resultaba Pedro Diogo no seu papel do coñecido estratega do Imperio Romano sen se decatar de que o home de estatura media, e sorriso amable vapeando ao seu carón, era o propio protagonista da súa anécdota. Tal é a pericia de Chévere e de Chapitó, a de contar sobre as táboas o que desexan sen artificio, so coas ferramentas da interpretación. Tal limpeza de movementos esixe, ben o sabemos todas, un monllo de talento e
unha vida de traballo.

Jorge Cruz toma o escenario parodiando Espartaco, leva uns pantalóns negros, unha sorte de camiseta de manga longa azul e un guante prata. A seguir Susana Nunes e Pedro Diogo fan a súa aparición, os tres representan os poderes do triunvirato romano personificados en Craso, Pompeyo e César, este último menos poderoso que os dous anteriores mais cunha iniciativa que hoxe se daría en chamar “emprendedora” e que, segundo conta a historia, se ofrece voluntario a
interceder entre eles e Roma. Tres actores, vestidos ao mesmo xeito, unha sorte de conversas e unha barbaridade de minúsculos detalles a xurdir do teatro físico levado con elegancia e precisión fan que, da escuridade, xurda todo o esplendor da Roma dos Peplum, da historia, e mesmo das
bds de Goscinny e Uderzo. 

Non precisan máis para establecer as bases da ficción, a partir dese momento calquera acción levada a cabo sobre as táboas contará con tres ingredientes: unha parte textual que deitará a interacción entre os personaxes históricos a formar parte de cadansúa escena, unha parte física que determinará sen atisvo de dúbida o ritmo emocional e o espazo escénico creado desde a descrición sen palabras, e unha parte subtextual de absoluta complicidade coa espectadora que fará que todo o que non se menciona fique, automaticamente reconstruído, polas experiencias propias de quen observa e se ve integrada na historia, sexa por coñecemento dos feitos vinculados ao Imperio Romano, sexa polas experiencias propias en canto á traizón dos amigos, da familia ou coa súas vivencias nas relacións de parella.

A historia do Julio relátase como se espera das grandes épicas e co contrapunto crítico de quen ten claro que a historia foi escrita polos vencedores, coa ironía de quen sabe que as mulleres foron caladas na narración dos feitos históricos, que foron deixadas a un lado, de quen, coma meu amigo Álex naqueles anos da carreira, ten lido os rexistros oficiais da Guerra das Galias e entende que o hipérbaton á hora de contar os mortos do bando inimigo debía ser unha práctica común na
literatura “obxectiva” do cronista, que esquencemos que os grandes estrategas de hai centos de anos non eran mellores que certos monstros de hai decenas de anos, que tamén fixeron por contentar ao pobo e levalo ao rego, que todas, ante a gloria dos laureis, cando nos din “AVE” berramos “CÉSAR”.

Desde os fitos históricos aos minúsculos detalles a revisión da vida do ditador do Imperio é minuciosa e coidada dentro dun código cómico e dunha economía do teatro que trasluce horas de erros, de acertos, de probas e de autocoñecemento para poder estirar a chiscadela ate o punto exacto, o punto xusto no que fai quebrar a vontade de quen afoga a risa e provoca o estoupido da gargalla enfiada unha e outra vez ante a crudeza do exposto desde a ironía.

Teatro do Chapitó precisa de dous rolos de papel brillante de cores, uns anacos de felpudo e uns recortes de biquini exipcio para se converteren nos protagonistas da vida de Cayo Julio César, coma os pícaros eles din “eu son o Julio” e nós entendemos, e iso é teatro do mellor, do que cando sae conmove e sacude, do que após das gargalladas deixa o pouso do pensamento e da crítica. Do que conta.

Compañía: Cía do Chapitó
Procedencia: Lisboa
Dirección: José C. García, Claudia Nóvoa
Autoría: Colectiva
Público: Adulto
Presentación: 2024